Regio Deal Drechtsteden-Gorinchem: ‘Ik zei: eigenlijk is het gekkenwerk dat we dit alleen doen’
In 2020 stelde het Rijk € 22,5 miljoen beschikbaar om de regio Drechtsteden-Gorinchem te versterken. Sindsdien stroomde er heel wat water door de Merwede. Met Deal Drechtsteden en InnovationQuarter als aanjagers werden projecten opgestart, initiatieven ontplooid, samenwerkingen gezocht. Nu de Regio Deal ten einde loopt, is het tijd om de balans op te maken. Wat heeft het de regio gebracht? En ook: hoe verder?
‘In de Drechtsteden en Gorinchem zijn de gevolgen van de economische crisis nog steeds voelbaar. De economische groei blijft achter en veel sectoren hebben te maken met noodzakelijke veranderingen op het gebied van digitalisering en verduurzaming.’ Aldus het persbericht waarin het Rijk ruim drie jaar geleden bekendmaakte akkoord te gaan met de Regio Deal-aanvraag van de regio Drechtsteden en Gorinchem. Minister Raymond Knops destijds: ‘Met deze Regio Deals willen we de welvaart in heel Nederland verbreden. Dat doen we samen met de lokale overheden en maatschappelijke organisaties en bedrijven uit de regio.’
‘Innovaties vonden binnen de eigen bedrijven plaats, samenhang ontbrak’
‘De hogeschool was verdwenen, jongeren trokken weg uit onze regio’, blikt Maarten Burggraaf, wethouder in de gemeente Dordrecht en bestuurlijk trekker Kennis en Innovatie en Maritieme Agenda van Smart Delta Drechtsteden, terug op de start in 2020. ‘Innovaties vonden binnen de eigen bedrijven plaats, de samenhang ontbrak. We wilden het tij keren, bouwen aan clusters van bedrijven die elkaar versterken en een aanzuigende werking hebben op talent. Maar zoiets moet je integraal doen. De gelden die beschikbaar kwamen vanuit de Regio Deal waren essentieel om met onze plannen aan de slag te gaan.’
5 innovatieroadmaps
De eerste stap: ambities en doelstellingen formuleren in samenspraak met het onderwijs en het bedrijfsleven. Vervolgens haakten Deal, de marketing- en acquisitieorganisatie van Smart Delta Drechtsteden, regionale ontwikkelingsmaatschappij InnovationQuarter, en de Economic Board Drechtsteden aan. De samenwerkende partijen clusterden alle plannen en ambities uiteindelijk in vijf innovatieroadmaps: digital mainport, smart manufacturing, duurzaam varen, zorginnovatie en delta technology. Maarten: ‘Op elke roadmap hebben we vervolgens business developers van Deal en InnovationQuarter gezet om de kar te trekken. Deze organisaties zijn de logische kennispartners om met de uitwerking aan de slag te gaan. Daar zit de kennis, bovendien wil je voorkomen dat je als overheid zelf aan de tekentafel gaat zitten.’
‘Met vijf business developers hebben we een boost gegeven aan de uitwisseling’
‘Het versterken van de structuur en samenhang was vanaf de start een belangrijk speerpunt’, vertelt Linco Nieuwenhuyzen, hoofd Innoveren bij InnovationQuarter. ‘Ons werkgebied is Zuid-Holland en we onderhouden contacten met initiatieven in heel Nederland en zelfs Europa. We waren al actief in de regio Drechtsteden, maar nog niet op deze schaal. Doordat we drie jaar lang met vijf business developers aan de uitwerking van de Regio Deal hebben gewerkt, heeft de uitwisseling een enorme boost gekregen. Niet alleen binnen de regio, ook tussen regio’s en met de rest van Nederland. Daar profiteren de bedrijven van.’
©Damen Shipyards Group en ©Valk Welding
Lasrobots bij i_lab Gorinchem
Van Dijk-Inpijn uit Arkel is zo’n bedrijf. De specialist op het gebied van metaalbewerking en engineering bestaat al 35 jaar en is altijd op zoek naar manieren om beter en sneller te werken. ‘Want als je niet innoveert,’ weet directeur Bram Inpijn, ‘kun je de tent over twee decennia – of al eerder – sluiten. Twee jaar geleden waren we bezig met het ontdekken van de lasrobot. Ik klopte aan bij Adrienne en zei: ‘Eigenlijk is het gekkenwerk dat we dit alleen doen. Zou het niet efficiënter zijn om het breder te benaderen?’’ Adrienne is Adrienne Vertooren, directeur van i_lab, een coöperatief platform voor Gorinchem en omgeving dat leren, werken en innoveren samenbrengt. Bram: ‘Ik was benieuwd of er bedrijven waren die kennis wilden delen en samen wilden optrekken. Alleen ben je sneller, samen kom je verder.’
Ondertussen had Adrienne al contact met Jan Terlingen, business developer van de roadmap voor smart manufacturing. En zo werd het plan van Van Dijk-Inpijn, via i_lab, onderdeel van de Regio Deal. Er ontstond een proeftuin lasrobotisering: High Mix Low Volume. Bram: ‘De markt vraagt om steeds meer variatie in lage aantallen. Meer kwaliteit, meer automatisering, minder manuren, dat is de uitdaging waar we als sector voor staan. Terwijl de metaalbranche van origine redelijk conservatief is.’ Sindsdien worden vanuit de proeftuin onder meer kennissessies georganiseerd en proefopstellingen gemaakt. Bram: ‘Leuke en leerzame bijeenkomsten. Mede daardoor hebben we onze ideeën kunnen valideren.’
‘Twee jaar geleden had ik de investering niet durven doen’
Het concrete resultaat: eind december besloot Van Dijk-Inpijn om een volwaardige lasrobotinstallatie aan te schaffen. Bram: ‘De techniek werkt geweldig. Maar ik zag tijdens een bedrijfsbezoek ook hoe medewerkers met een grote boog om de robot heen liepen. Misschien is dat wel onze grootste les: draagvlak creëren. We hebben daarom een team gevormd van enthousiaste medewerkers waarmee we samen aan de slag gaan met de robot. Twee jaar geleden had ik de investering niet durven doen, inmiddels weet ik 99 procent zeker dat dit project gaat slagen. Bovendien denk ik dat we met onze lasrobot een interessante werkgever zijn geworden voor een nieuwe generatie technici.’
Duurzaamheidsfabriek Dordrecht betrekt mkb
Zoiets als i_lab bestond in Dordrecht al langer. In 2013 werd de Duurzaamheidsfabriek opgericht op het Leerpark vanuit de campusgedachte: wonen, werken en leren op één plek. In het gebouw van vijfduizend vierkante meter, met een fysiek fieldlab, worden innovaties verkend in nauwe samenwerking tussen bedrijfsleven en onderwijs. Directeur Daan Wortel: ‘Dus toen de plannen voor de Regio Deal werden ontvouwd, dacht ik: we zijn er al mee bezig! Wij zaten al met InnovationQuarter om de tafel, waren al onderdeel van SMITZH [Smart Manufacturing Industriële toepassing in Zuid-Holland, red.]. Ik zei daarom tegen Jan: ‘Dit is ons netwerk, deze bronnen kunnen we voor jullie aanboren.’ Vanaf het begin hebben we de samenwerking gezocht. Ik geloof echt dat je zo meer bereikt dan de som der delen.
‘De Europoort kan niet draaien zonderde bedrijven in onze regio’
‘De grootste opdracht,’ vervolgt Daan, ‘was om het mkb te betrekken bij deze reis. Om een voorbeeld te geven: er zijn 3.356 bouwgerelateerde ondernemingen in de regio Drechtsteden en Gorinchem, daar zit veel innovatie- en organisatiekracht. De Europoort kan niet draaien zonder de bedrijven in onze regio. Dergelijk zelfbewustzijn is essentieel.’ En dan is er nog het onderwijs. Dat het hbo terug is in de Drechtsteden – in september opende de Dordrecht Academy de deuren – is wat Daan betreft een opsteker. ‘Door vraag en aanbod op elkaar aan te sluiten creëer je een situatie waarin een jongere zegt: ‘Ik heb hier bestaansrecht.’’
©Deal Drechtsteden
Succesverhaal Refit Alliantie
Een lichtend voorbeeld van de werking van de Regio Deal is de Refit Alliantie Verduurzaming Binnenvaart. Daan: ‘De binnenvaart is typisch een sector waar veel animo is voor innovatieve ontwikkelingen. Maar innovaties moeten volwassen zijn voordat ondernemers in sectoren als deze aanhaken. Zij willen zekerheid: wat gaat het me opleveren? Om die vraag te beantwoorden zijn experimenten en probeersels nodig. Een individuele ondernemer wil en kan dat risico niet dragen.’
‘Veel schippers en reders vragen zich af:wat hangt me boven het hoofd?’
Vanuit de Green Deal wordt ingezet op 150 zero-emissie-binnenvaartschepen in 2030. ‘Dat is nogal wat’, beaamt Pieter Boersma, Senior Business Developer en kartrekker van de roadmap duurzaam varen. ‘Veel schippers en reders vragen zich af: wat hangt me boven het hoofd en waar doe ik goed aan? Elektrificeren of juist inzetten op waterstof of methanol? Is er een haalbare businesscase? Terechte vragen in een sector die keihard werkt, 370 miljoen ton goederen per jaar verscheept, goed is voor € 1,7 miljard toegevoegde waarde en duizenden banen. De binnenvaart speelt een cruciale rol in de logistiek in Nederland.’
Open-innovatie-principe
De Refit Alliantie Verduurzaming Binnenvaart werkt volgens het sectoroverstijgende open-innovatie-principe. Verladers, reders, technologieproviders en andere maritieme bedrijven werken samen met overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen om innovatie te stimuleren binnen het groeiende samenwerkingsverband. Pieter: ‘Voor emissievrije schepen zijn locaties aan het water nodig om nieuwe energiedragers zoals waterstof, elektriciteit en methanol te bunkeren. En om schepen aan te passen of nieuw te bouwen zijn werf- en werklocaties aan het water van groot belang. Overheden en projectontwikkelaars dienen hier rekening mee te houden. Kortom: het is een samenspel. Het mooie is dat de overheid zich welwillend opstelt. Zowel qua financiële middelen als qua bereidheid om te denken in oplossingen om de toekomstige werkgelegenheid en daarmee welvaart te stimuleren.’
‘Elk type schip vraagt om een oplossing op maat’
De komende jaren wil de Refit Alliantie toewerken naar een aantal standaardoplossingen die zich lenen voor schaalvergroting. Pieter: ‘Duwboten, vrachtschepen, open vervoer, cruises, je komt het allemaal tegen op de Nederlandse binnenwateren. Elk type schip vraagt om een oplossing op maat. We brengen innovatieve bedrijven bij elkaar, maken de verduurzamingskeuzes transparant en initiëren nieuwe projecten. Daarbij staat samen leren en ontwikkelen op basis van wat het bedrijfsleven vraagt centraal. Slimmer, sneller en betaalbaar verduurzamen van schepen en infrastructuur is de uitdaging waar we voor gaan. We doen het met en voor de sector.’
©Deal Drechtsteden
Veel bedrijven aangehaakt dankzij Regio Deal
Refit Alliantie, i_lab en de activiteiten in de Duurzaamheidsfabriek zijn het topje van de ijsberg. Voorbeelden van geïntensiveerde samenwerkingen in de regio Drechtsteden-Gorinchem zijn talrijk. Daan: ‘Je merkt aan alles dat we ons hebben versterkt, zichtbaar zijn geworden. We hebben onze parels ontsloten en die met veel energie ontwikkeld. Holland Shipyards in Hardinxveld-Giessendam heeft in samenwerking met high-tech startup 10XL een tien meter lange boot ge-3D-print. Die vaart tijdens de Olympische Spelen over de Seine in Parijs. Dat gebeurt hier gewoon. Ik hoor steeds vaker: ‘Daar heb je de Drechtsteden weer.’’
‘En nu verder, want ik denk dat we nog beter kunnen’
Achteromkijken doet Linco niet te vaak, maar vooruit, voor deze keer. Wat hij ziet? ‘Dat we iets bijzonders hebben neergezet. In drie jaar kun je blijkbaar heel wat bereiken, ondanks de covidpandemie. Waar we eerst met een select gezelschap van koplopers werkten aan innovatie, is nu een breed scala aan bedrijven betrokken. Dat is een belangrijke stap met het oog op de toekomst.’ Bram beaamt dat hij, via i_lab en InnovationQuarter, meer verbonden is geraakt met de regio. ‘Ik zie een structuur ontstaan, ik zie initiatieven ontpoppen. Dat brengt reuring en activiteit en daarmee ontstaat er aandacht en interesse voor techniek. Dit zijn mooie eerste stappen, en nu verder. Want ik denk dat we nog beter kunnen.’
Inmiddels is de aanvraag voor een nieuwe Regio Deal – ter waarde van € 36,5 miljoen – de deur uit. Drechtsteden-Gorinchem wil daarin nog meer focus aanbrengen. Maarten: ‘We zetten in op de maakindustrie en de maritieme sector, want daarmee hebben we de kern van de regio te pakken. Als je ziet hoeveel bedrijven inmiddels zijn aangehaakt en hoe goed ze matchen met nationale en Europese agenda’s op het gebied van innovatie en verduurzaming, dan geeft dat vertrouwen. We hebben de mensen, de middelen en het inzicht om te innoveren op het tempo dat nodig is voor een goede toekomst hier in de regio Drechtsteden en Gorinchem.’
Meer weten over de Regio Deal Drechtsteden-Gorinchem?
Neem gerust contact met ons op.
Lonneke Baas
