Rinke Zonneveld krijgt vragen: wat bedoel je nou helemaal met ‘ecosysteemdenken’?

En waarom zou je met een ecosysteemmodel moeten willen werken?

“Het model scherpt je gedachten. Wij hebben in Zuid-Holland de grootste technologische industrie van Nederland. Stel dat in dat ecosysteem alle seinen op groen staan; de financiering is op orde, er is voldoende marktvraag, enzovoorts. Maar ondertussen staat talent diep in het rood. Dan heb je er niet zo veel aan dat alle andere seinen op groen staan. Je kunt als industrie niet doorgroeien als er geen beschikbaar talent. Dit model helpt om de juiste discussies met elkaar te voeren.”

Dus dat ecosysteemdenken gaat eigenlijk om holistisch denken, kijken naar een sector als geheel.

“Ja.”

Maar wat deden we daarvoor dan? Deden we dan dingen zonder doel?

“Toen deden we dingen niet als kip zonder kop, zeker niet. Maar we hadden het gesprek er minder over en waren minder expliciet in onze keuzes. We waren bovendien erg resultaatgericht, dat zit ook in mijn eigen aard. Weer een investering gedaan, weer een buitenlands bedrijf binnengehaald. Ok, weer een bedrijf, en dan? Wat is eigenlijk de toegevoegde waarde van dat bedrijf?”

Dus onze kernactiviteit verandert iets, het is niet meer eindeloos startups opkweken en bedrijven laten landen.

“Wat heeft meer waarde? Chris [van Voorden, red.] laat met zijn team 5 Indiase startups landen die ieder met twee man komen kijken of ze hier de markt kunnen veroveren. En lukt dat niet, dan zijn ze binnen drie jaar weer weg. Of het team haalt een heel belangrijke speler binnen op het gebied van robotica, quantum of energietransitie? Bij de eerste tellen we 5 landingen, bij de tweede slechts 1, maar die ene heeft veel meer impact. Dus ja, die focus op kwantiteit verandert.”

Die holistische aanpak vereist dat je allemaal hetzelfde doel hebt binnen Zuid-Holland. Hoe staan onze partners hierin?

“Het begint met je interne opgave: hebben wij zelf de neuzen dezelfde kant op? Intern zoeken we dat ecosysteemdenken op door middel van sectorteams. Daarin zitten de sectorspecialisten vanuit zowel het team Innoveren, Investeren als Internationaliseren bij elkaar. Die drie specialismen hebben het afgelopen jaar sámen gewerkt aan die sectorstrategieën. In het benutten van die cross-oververbindingen zie je dat we voorlopen. Dat levert soms ook enige weerstand op: heel goed dat jullie zo actief bezig zijn, InnovationQuarter, maar wie zegt dat jullie keuzes de juiste keuzes zijn?”

En wie zegt dat?

“Niemand zegt dat. Het zijn ónze keuzes, op basis van onze vakkennis, op basis van strategische documenten van andere partijen, van nationale en internationale ontwikkelingen, op basis van ons dagelijkse contact met Zuid-Hollandse bedrijven. Maar die kennis is dynamisch.”

“Extern vraagt iemand zich soms af: plaatst InnovationQuarter zich met deze sectorstrategieën niet te centraal? Dan leggen we uit dat we de sectorstrategieën in de eerste plaats voor onze interne afwegingen gebruiken. Als je kijkt hoeveel boterhammen wij moeten beleggen met één pakje boter…geloof me, dat wordt steeds dunner. Dus we moeten scherpe keuzes maken. Je wilt je middelen inzetten waar je strategisch-economische impact het grootst is.”

“En als we als regio dat ecosysteemdenken verder willen brengen, dan zijn wij zeker niet in alle gevallen de belangrijkste partner. Wij kunnen dit helemaal niet alleen.”

Verandert er iets aan het werk van onze investeringsmanagers?

“Dat is wel de bedoeling. Wij hebben met elkaar gezegd: 80% van onze investeringen moet ecosysteemversterkend zijn en bijdragen aan onze sectorstrategieën. Maar als je heel eerlijk bent, dan denk ik niet dat we in eerdere jaren aan die 80% kwamen.”

“Vroeger zeiden we: je hebt financieel rendement en maatschappelijk rendement. En met maatschappelijk rendement bedoelden we eigenlijk: aantal banen en hoeveelheid geïnvesteerd vermogen. En nu zeggen we: je hebt financieel rendement en strategisch-economisch rendement. En dan kijken we naar: past dit bedrijf in ons ecosysteem? Wat is de toegevoegde waarde?”

Waarom hebben we ons in die sectorstrategieën geen kwantitatieve doelen gesteld, bijvoorbeeld: 5% minder ziekte in Zuid-Holland in 10 jaar?

“Dit moet je ook niet te veel willen kwantificeren, liever steeds verder kwalificeren. Hang vooral niet overal een kpi aan, want dat betekent ook meer verantwoording en een grotere papierwinkel. Ik heb altijd moeite met dit soort doelen. Stel dat wij helemaal niks doen, dan wordt het doel misschien ook wel behaald. En als we er alles aan hebben gedaan, dan misschien niet. De relatie met je eigen inspanningen is vaak flinterdun.”

Ha, mooi argument alvast voor mijn beoordelingsgesprek. ‘Ik heb me maximaal ingespannen, maar helaas zonder resultaat.’

“Nou, die situatie hebben we dus echt gehad binnen InnovationQuarter. Een investeringsmanager kreeg in haar eerste jaar de hoogste beoordeling binnen de organisatie, maar had in dat jaar nul investeringen gedaan. En daar kon zij niks aan doen.”

Gaan we met dit model anders samenwerken met onze partners?

“Als het goed is wel. Je ontwikkelt gemeenschappelijk vocabulaire; dat geeft gezamenlijk richting. Door te delen hoe je het voor je ziet, hebben partijen iets om zich aan te committeren. Dat scherpt ook onze eigen gedachten, door de inzichten die die partijen weer meebrengen.”

Wat gaat een ondernemer merken van deze ecosysteemaanpak?

“Dat onze support doordachter is. Dat we scherpere keuzes maken in wat we doen. Dat we ze beter kunnen inbedden in ecosystemen, doordat we rond innovatieprogramma’s steeds meer vanuit ecosysteemperspectief werken. Maar ondernemers zullen ook gaan horen: helaas, daar zijn we niet van.”

“Een ondernemer hoeft van mij niet over twee jaar te zeggen: ik ben zó blij dat InnovationQuarter die omslag is gaan maken naar het ecosysteemdenken… Nee, daar hoeven zij geen lust of last van te hebben.”

Hebben wij concrete kpi’s voor strategisch-economische impact?

“Nee, nog niet. We moeten dit nog verder operationaliseren. Bovendien bekt die directe economische impact gewoon het makkelijkst. Een gemeenteraad wil gewoon weten: wij geven geld aan die club, wat levert dat op? Dan communiceert ‘een x aantal banen’ echt een stuk makkelijker dan ‘ecosysteeminterventies’.”

Doe eens een voorzet voor een nieuwe kpi waarmee we dat gemeenteraadslid wel gaan overtuigen?

“Binnen het fonds ENERGIIQ meten we bijvoorbeeld de voorkomen CO2-uitstoot. Dat is een strategisch-economische indicator. Een ander voorbeeld: de hoogte van de R&D-uitgaven. Of het aantal bedrijven dat deelneemt aan innovatieprogramma’s.”

Dus onze kpi’s blijven voorlopig gewoon aantal banen en aantal geïnvesteerde euro’s.

“Ja.”

Laatste vraag, blijf je nog even?

“Ja, denk het wel.” Hij glimlacht. “Er speelt momenteel niks. Ik had voorgaande jaren altijd veel op m’n verlanglijstje staan, zoals het energietransitiefonds. Nu staat er niet zo veel meer op m’n verlanglijstje. Misschien maar goed ook. Een klein beetje rust in de tent kan geen kwaad. Ook voor mezelf.”