Oliemannetje van complexe samenwerking

InnovationQuarter is de ontwikkelingsmaatschappij van Zuid-Holland, zoals andere provincies deze ook kennen, zij het dat de Zuid-Hollandse variant pas in 2014 is opgericht en in tegenstelling tot de ‘traditionele’ ontwikkelingsmaatschappijen, een brede reeks aan aandeelhouders heeft. Niet alleen de provincie, maar ook gemeenten, universiteiten en medisch academische centra zijn aandeelhouder en financier. InnovationQuarter richt zich op drie taken: Foreign Investment (aantrekken van buitenlandse bedrijven en organisaties), Capital (co-investeringen met private partijen in veelbelovende, snelgroeiende bedrijven) en Business Development. Die laatste kerntaak – de taak van oliemannetje dus – richt zich op het samenbrengen van partijen om gezamenlijk tot innovatieve producten en toepassingen te komen.

Versnipperde sectorstructuur

Dat samenwerking niet vaak niet zonder enige hulp tot stand komt, heeft volgens Rinke Zonneveld meerdere redenen. ‘Wij richten ons op complexe samenwerkingsverbanden, van bedrijven uit verschillende sectoren, samen met overheden en kennisinstellingen. Mensen kennen elkaar vaak niet en spreken elkaars taal ook niet.’
‘We hebben bovendien een versnipperde sectorstructuur in Zuid-Holland. We hebben alles, maar het is kleinschalig. Er is niet een dominante sector waar de rest zich omheen organiseert. Dat is één van de redenen waarom er nauwelijks interactie is tussen sectoren. Ik heb hier bijeenkomsten gehad met toonaangevende bedrijven uit de buurgemeenten Westland en Delft die elkaar niet kenden.’

Geen achterstand

Ook kent Zuid-Holland geen economische achterstand, wat in het oosten, noorden en zuiden een grote driver was achter samenwerking (en achter de oprichting van regionale ontwikkelingsmaatschappijen). Zonneveld: ‘Wij hebben geen traditie van samenwerking zoals Eindhoven bijvoorbeeld heeft, en waar overheid, kennisinstituten en bedrijfsleven al lang gezamenlijk optrekken. Maar die samenwerking kwam voort uit directe noodzaak. Die begon door dreigende massaontslagen en reorganisaties en bedrijfssluitingen.’

Wortel voorhouden en verleiden

Samenwerking om innovatieve oplossingen te vinden voor moeilijke problemen ís moeilijk en kost een hoop energie en inspanning, zegt Rinke Zonneveld. ‘Alleen ga je sneller, maar samen kom je verder. Het kost tijd en frustratie, maar levert uiteindelijk meer op. Dat is de wortel die we voor moeten houden.’ ‘Ondernemers zijn heel erg eigenwijs. Zij vinden delen ingewikkeld omdat dit soms impliceert dat zij hun strategie op tafel moeten leggen, of hun intellectueel eigendom. Je moet dus hun taal spreken, weten wat hun uitdagingen zijn en ze verleiden tot samenwerking. Samenwerking vergt ook groot denken en dromen. Je hebt een appellerende ambitie nodig.’

Wanneer uitstappen?

Zonneveld: ‘We hebben een evaluatie gehouden waaruit bleek dat juist onze verbindende rol gewaardeerd wordt. We hebben nu een goed track record opgebouwd, maar we hebben dit natuurlijk moeten leren. Ook voor ons zijn het iteratieve processen.’ ‘De vraag waar wij het meeste over nadenken is wanneer we moeten stoppen. Wanneer kan een project zonder ons? Soms denken we achteraf dat we te lang aan boord zijn gebleven, maar er zijn ook gevallen dat we te vroeg zijn uitgestapt waarna de samenwerking omviel of een hele andere kant omging.’

Samenwerken is mensenwerk

InnovationQuarter brengt partijen samen, maar begeleidt die samenwerking ook verder. ‘Wij zijn neutraal, houden iedereen scherp en we ondervangen problemen. Je moet opletten wie de energie heeft en wie liever op de bagagedrager zit. Dat betekent ook dat je partijen moet aanspreken, als ze te weinig bijdragen en teveel halen. En als ze geven, hoe weten ze dan dat de ander dat ook gaat doen? Daar hebben we een rol in.’

Het is allemaal mensenwerk, aldus Zonneveld en als samenwerking mislukt, ligt het over het algemeen aan menselijke aspecten. ‘Soms blijkt ook wel eens dat er geen business case is, maar meestal draait een mislukking om gedrag, om incomptabilité des humeurs, op een gebrek aan chemie.’ Hetzelfde geldt voor succes, dat ontstaat als er een flow op gang komt, de samenwerkende partijen enthousiast zijn en geloven in een bepaalde ambitie. Zonneveld: ‘En wat heel belangrijk is: als ze bereid zijn tot investeren. Niet alleen in geld maar ook in uren. En dat Pietje niet van een project wordt getrokken omdat hij nodig is de corebusiness. Doorzettingskracht is cruciaal.’

Stevige MKB-partijen

Door samenwerking van overheid, kennissector en bedrijfsleven komt er veel meer dynamiek in de ecosystemen. Silo’s verdwijnen en cross-sectoraal werken is de toekomst, voorspelt Rinke Zonneveld. De directeur van de ontwikkelingsmaatschappij vindt echter wel dat de complexiteit daarvan soms onderschat wordt. ‘In Nederland staat innovatie steeds meer gelijk aan startups, maar dat is niet terecht. Uit startups komen schitterende, maatschappelijk relevante ideeën, diensten en producten, maar ook de zoveelste pizza delivery- of life style-app. In de samenwerkingsverbanden waarmee ik te maken heb, zijn de trekkers vaak stevige MKB-partijen. Daar zit heel veel ondernemerschap en vaak is het de dga zelf die aan tafel zit.’

Een appellerende ambitie

Rinke Zonneveld benadrukt dat het voortbestaan van zijn organisatie absoluut geen zelfstandig doel is, maar hij denkt dat InnovationQuarter zijn toegevoegde waarde nog wel even blijft bewijzen. ‘Duurzaamheid is een doodnormaal economisch issue geworden en dat is fantastisch, want we staan voor de uitdaging om onze economie opnieuw uit te vinden. We hebben het hier over complexe issues die je in je eentje niet aankunt. Dat stimuleert samenwerking. Ik noemde net dat je appellerende ambities nodig hebt om bedrijven rondom te organiseren. Het duurzamer maken van de wereld is zéker een appellerende ambitie.’

Bekijk ook PwC’s Innovatieonderzoek Nederland, over het innovatieklimaat bij publieke en private organisaties in Nederland.

Bron / PwC