Wereldprimeur: watertaxi op waterstof
Duurzaam varen project in het innovatieprogramma Energie & Klimaat
Waterstof is essentieel voor het slagen van de energietransitie. Toch zien we in de scheepvaart nog maar weinig toepassingen. Dat komt doordat waterstof veel duurder is dan bijvoorbeeld diesel; het nog ontbreekt aan een goede infrastructuur zoals tankstations; en omdat regelgeving er nog onvoldoende op ingericht is. Om daar verandering in aan te brengen, zijn meer toepassingen nodig. Enviu, Zepp.solutions en Flying Fish proberen dit kip-ei-probleem te doorbreken. Met hun gezamenlijke project hopen ze het ecosysteem van onderop te creëren en vraag en aanbod te stimuleren. De productonderdelen zijn inmiddels binnen en begin volgend jaar staat een eerste testvaart in de Maas gepland.
Waterstof in de scheepvaart
De Internationale Maritieme Organisatie (IMO) heeft als doelstelling om de uitstoot van CO2 in 2030 met 40%, en in 2050 met 70% omlaag te brengen ten opzichte van 2008. Om die ambitie te realiseren, zullen schepen moeten verduurzamen.
Elektrisch varen biedt een uitkomst, maar heeft een groot nadeel. Gijsbert van Marrewijk, Flying Fish: “Door zijn ligging in het water heeft een boot veel meer weerstand dan een auto. Als je een groot gedeelte van de dag redelijk snel wilt varen, is een accu te beperkt. Die moet je dan gedurende het varen vaak opladen en dat kost tijd en dus geld.” Waterstof is te gebruiken in een brandstofcel waar het elektriciteit opwekt om een voertuig van stroom te voorzien en het bereik of de actieradius van het voertuig te vergroten.
Energie & Klimaat
Met het gezamenlijke innovatieprogramma Energie & Klimaat stimuleren Metropoolregio Rotterdam Den Haag (MRDH), TNO, de provincie Zuid-Holland en InnovationQuarter duurzame innovatie in de regio. Enviu (initiator en projectmanager) Zepp.solutions (waterstofbrandstofcel) en Flying Fish (accu en andere bootelectra) ontvingen begin dit jaar vanuit het programma € 75.000,- subsidie om deze innovatie in real-life te testen.
Als waterstof in een brandstofcel met zuurstof reageert, is de enige uitstoot water, ofwel nul CO2-uitstoot. Als deze ook geproduceerd is door middel van elektrolyse en groene elektriciteit, is dit een emissieloze brandstof. Toch zijn dergelijke toepassingen in tegenstelling tot de auto-industrie nog nauwelijks te vinden. Maarten Fonteijn van Enviu legt uit hoe dat komt: “De grootste belemmering is niet de techniek, maar opschaling. Je hebt meer toepassingen nodig om nieuwe technologieën competitief te maken. Diesel is extreem goedkoop en compact, een lastige concurrent als daar niet de juiste schaalbaarheid en/of beloning bij komt. Daarnaast hebben zowel regelgevers als passagiers weinig ervaring met waterstof als brandstof. Dit leidt tot vragen over veiligheid en onduidelijkheid over eisen. Je hebt pioniers nodig om aan te tonen hoe het kan werken.” Gijsbert: “Die hordes staan veel bedrijven in de weg. Dingen onderzoeken en proberen te veranderen is tijdsintensief. Een kleine partij als de onze heeft daarin meer flexibiliteit.”
De grootste belemmering is niet de techniek, maar opschaling. Je hebt meer toepassingen nodig om nieuwe technologieën competitief te maken.
– Maarten Fonteijn, Enviu
Het project
Elektrische aandrijflijnen voor boten zijn er al langer en voor pleziervaart beschikbaar; maar voor toepassingen zoals personenvervoer, moet het systeem efficiënt, kostenaantrekkelijk en duurzaam zijn over de jaren heen. Gijsbert: “Je bent op zoek naar duurzame energie, maar wilt ook dat het economisch haalbaar is. Het moet betaalbaar zijn.” Jonas Brendelberger van Zepp.solutions vult aan: “Dat is precies waar dit project om draait. Het belangrijkste is niet of het technisch mogelijk is, maar aantonen dat we dezelfde prestaties kunnen halen alleen dan helemaal schoon. Eigenlijk willen we dat de passagier er niets van merkt en zich alleen afvraagt waar het geluid van de dieselmotor is gebleven.”
Je bent op zoek naar duurzame energie, maar wilt ook dat het economisch haalbaar is. Het moet betaalbaar zijn.
– Gijsbert van Marrewijk, Flying Fish
De watertaxi heeft een scherp profiel. Het is een kleine boot met maximaal 12 passagiers. De eisen van de klant zijn heel duidelijk. Daarnaast heeft Watertaxi Rotterdam de ambitieuze doelstelling om in 2030 met een volledige emissievrije vloot te varen. Maarten: “Dit maakt de watertaxi een uitstekend afgebakend project. Samen met het Havenbedrijf Rotterdam onderzoeken we hoe het veiligheidspakket aangepast dient te worden. Als we dat weten, kunnen we daarna naar regelgeving voor andere schepen kijken.”
Bij bestaande regelgeving moet je echt het lef hebben om kritische vragen te stellen. Het is eenvoudig om te zeggen dat het niet kan, omdat het niet aan de huidige regels voldoet.
– Maarten Fonteijn, Enviu
Maarten: “Bij bestaande regelgeving moet je echt het lef hebben om kritische vragen te stellen. Het is eenvoudig om te zeggen dat het niet kan, omdat het niet aan de huidige regels voldoet.” Gijsbert: “En juist dit soort dingen kunnen we in dit project goed onderzoeken. Zo staan bijvoorbeeld in de veiligheidseisen details over een brandblusser voor vloeistofbranden, die niet op waterstof van toepassing zijn. Ook staat in de voorschriften dat de afstand van een waterstoftank tot de buitenkant van het schip groter moet zijn dan wat past in een watertaxi. Wij brengen in kaart welke aanpassingen van de regels gedaan kunnen worden om minimaal dezelfde veiligheid en prestaties te borgen.”
Ambitie
Met de inzichten uit het project hoopt het consortia dat er meer watertaxi’s en meer boten zullen volgen. Nieuwe toepassingen kunnen gebruikmaken van de lessen uit dit project voor wat betreft regelgeving en veiligheid.
Inmiddels zijn de ontwerpen klaar en de meeste bootonderdelen binnen. De planning is dat er dit najaar nog getest wordt met een prototype op accu, begin 2022 zal de eerste test op waterstof zijn. Om daarna op te schalen, is een tankstation nodig. Maarten: “We verkennen met het Havenbedrijf Rotterdam of er een tankstation aan de RDM-campus zou kunnen komen en zoeken andere partijen die hiervan gebruik willen maken, om het rendabel te maken.” Jonas: “Hoe geaccepteerder de technologie wordt, hoe aantrekkelijker het wordt om op te schalen. Bij waterstof is echt een enorme hoeveelheid aan applicaties mogelijk. Als het tankstation aan de kade ligt, kun je wellicht ook waterstofbussen en -vrachtwagens hier laten tanken. Dit project is klein en afgebakend, maar de impact reikt veel verder dan vervoer over water. Er is een enorme cross-sectorale impact mogelijk die verder reikt dan maritiem en haven.” Hoe meer toepassingen van waterstof zullen volgen, hoe groter de behoefte aan de brandstof, hoe goedkoper deze wordt.
Dit project is klein en afgebakend, maar de impact reikt veel verder dan vervoer over water. Er is een enorme cross-sectorale impact mogelijk die verder reikt dan maritiem en haven.
– Jonas Brendelberger van Zepp.solutions
Maarten: “Wij hebben met Enviu in andere sectoren gezien dat het werkt om dit soort grootschalige transities in gang te brengen door klein en concreet te beginnen. Wat kunnen we vandaag doen? Wat valt daaruit te leren? Welke business case kunnen we op basis daarvan creëren? Om innovaties in de markt te krijgen, zul je moeten doen. Dat een icoon als de watertaxi voorop gaat in de noodzakelijke transitie op het water maakt het super tastbaar.” Jonas: “We kijken allemaal uit naar het eindresultaat. Dat er echt mensen mee vervoerd worden. Als dat ons lukt, hebben we een wereldprimeur. Nog geen enkele andere partij heeft dit tot dusver gedaan.”
We kijken allemaal uit naar het eindresultaat. Dat er echt mensen mee vervoerd worden. Als dat ons lukt, hebben we een wereldprimeur. Nog geen enkele andere partij heeft dit tot dusver gedaan.
– Jonas Brendelberger van Zepp.solutions
Meer weten?
Wilt u meer weten over het project, dan kunt u contact opnemen met Maarten Fonteijn van Enviu. Bent u specifiek geïnteresseerd in de toepassing van waterstof als brandstof, schakel dan met Jonas Brendelberger van Zepp.solutions. Voor informatie over de boot en technische specificaties, kunt u terecht bij Gijsbert van Marrewijk van Flying Fish. Over het innovatieprogramma Energie & Klimaat, contacteert u Jasper van Loenhout.
