De nieuwe president-commissaris van InnovationQuarter

“Wil je ook water?” Ze leidt me het kantoor binnen alsof ik haar gast ben en zij niet de mijne. En wil ik haar een kop koffie aanbieden – hoe drink je het – dan heeft ze zelf de koffietoets al ingedrukt. Zwart. Marike van Lier Lels bestierde Schiphol als COO, maar was zelf vaak in de bagagehal te vinden. En werden er vrijwilligers gevraagd om sneeuw te scheppen, dan trok ook zij haar laarzen aan. In 2004 en 2011 werd ze uitgeroepen tot machtigste vrouw van het Nederlandse bedrijfsleven. En hoogdravend als die loftuiting mag klinken is haar lijfspreuk zachtaardig en simpel: ‘Leiderschap is liefde’.

Op mijn vraag hoe je fulltime commissaris wordt, begint ze direct over het incident dat ik pas aan het einde van ons gesprek had willen aanstippen: haar ontslag bij Schiphol in 2005. Van Lier Lels raakte in conflict met de toenmalige CEO Gerlach Cerfontaine, die haar vier jaar eerder nog met tromgeroffel had binnengehaald. “Van de ene op de andere dag verloor ik mijn baan,” vertelt Marike. “Eerst belandde ik in een fase van rouw. Daarna dacht ik: ik moet weer eens een baan gaan zoeken. En tenslotte: daar heb ik eigenlijk helemaal geen zin in. Het was precies in dat vacuüm dat ik openstond voor wat er op mijn pad kwam. Ik had al twee commissariaten en er dienden zich nog drie aan. Weet je wat, dacht ik, ik word gewoon beroepscommissaris.”

Haar baan bij Schiphol was er een geweest van zeven dagen in de week, vierentwintig uur per dag. Ze had twee chauffeurs en twee secretaresses om het allemaal bij te houden. “Dat wilde ik niet meer. Ik wilde niet meer dat alleen anderen nog over mijn agenda gingen en ik daar zelf niks meer over te zeggen had. Ik wilde dicht bij de natuur wonen, dat vond ik leuker dan in centrum Rotterdam. En ik wilde invloed hebben.”

“Ik wilde samen met anderen dingen in beweging zetten. En dan niet zo nodig als bestuurder – dat had ik inmiddels wel gezien. Nee, als commissaris. Dan kun je namelijk meesturen naar een eindbestemming, maar dan wel vanaf de achterbank. Het heeft invloed wat je vindt. Als ik zeg dat we linksaf moeten, dan kan de bestuurder drie keer niet afslaan, maar bij de vierde keer hebben we toch een probleem.”

“Zeker weten. Mensen zijn hier uitermate bevlogen, open en bezig met het wel en wee van de organisatie. En jullie willen ook vrágen. Ik heb nu gesprekken gevoerd met alle leden van het managementteam, die zeiden stuk voor stuk: ‘Willen jullie alsjeblieft kritisch zijn. We hebben behoefte aan een sparringpartner.’ Voor een commissaris is het ontzettend leuk als je gevraagd wordt om mee te denken. Beter kan je het niet krijgen. Je hebt samen een enorme collectieve kennis, benut die! Samen word je beter. En natuurlijk zal het ook botsen en schuren, maar zonder wrijving geen glans.”

“Dat is ook wel eens anders. Hoe groot je invloed is, is afhankelijk van de directie. Ze zeggen wel eens: sommige directies managen de Raad van Commissarissen. Nou, dat is een model dat ik niet apprecieer.” We beginnen allebei even te gniffelen. Zoiets vermoedden we al.

“Haha, je bent de eerste die zegt dat het vertrouwenwekkend was.”

“Daar geloof ik ook erg in. Houd je rug recht, wees eerlijk over je idealen. Kijk, bij Schiphol wist ik op een gegeven moment gewoon dat ik het oneens was. En ik kan op zo’n moment niet anders dan gaan staan voor waar ik in geloof. Dat is geen kwestie van kiezen voor mij.”

“Als ik het inhoudelijk niet met iemand eens was, heb ik dat eigenlijk altijd gezegd. Zelfs toen ik jong was als jij. Ik zat destijds bij Nedlloyd in een high potentials-klasje. De Raad van Bestuur kwam bij ons langs en ik – spuit elf – begon te roepen wat ik er allemaal van vond. Daarna zeiden mijn collega’s: je hebt daarnet je doodvonnis getekend. Je bent veel te kritisch geweest, je zult wel ontslagen worden.”

“Ik kreeg een enorme promotie aangeboden. Daarom zeg ik: ga staan voor waar je in gelooft. Kies de momenten waarop je iets aankaart en word niet halsstarrig, maar ga wel ergens voor staan. Dat heeft mij eigenlijk alleen maar geholpen.”

“Dat ik vrouw ben, is daarbij ook een plus. Ik kan in boardrooms dingen aankaarten waarover mannen vaak niet praten. Dat gaat vrijwel altijd over macht. Je hebt regelmatig te maken met de alfarots. En op die rots tel je als vrouw sowieso niet mee. Maar mannen houden wel degelijk rekening met je.”

“Nou, ik heb al een stuk of tien ideeën die ik graag met Rinke [Zonneveld] zou willen bespreken. Bijvoorbeeld over de regionale ontwikkelingsmaatschappij van de toekomst. Doen we dan nog hetzelfde als nu? Ik geloof er niks van. We zijn nu nog een uitvoerende organisatie, maar volgens mij staan we op het kantelpunt richting een meer strategische rol. Je kunt niet van politici, de Economic Board of de RvC verwachten dat zij met een visie komen. Zo werkt het leven niet. Geen van die partijen schrijft op welke kant de economie van Zuid-Holland op moet gaan. Die rol zouden wij moeten pakken. En die strategie moeten we dan vervolgens ook zelf weer gaan uitvoeren. Want we blijven een uitvoeringsorganisatie. Maar we zetten zelf die agenda. De grootste bedreiging voor de toekomst is een gebrek aan visie.”et je.”