Individuele gezondheidsprofielen dichterbij dankzij ‘metabolomics’-fieldlab Phenomix

Wethouder Paul Dirkse van de gemeente Leiden opende vandaag het Medical Delta Fieldlab Phenomix op het Leiden Bio Science Park. In dit fieldlab werken bedrijven, zorginstellingen en wetenschappers samen aan praktische toepassingen van ‘metabolomics’-onderzoek: onderzoek naar stofwisselingsproducten. Door stofwisselingsproducten te meten, ontstaat een goed beeld van iemands actuele gezondheid. Met zulke zogeheten ‘metabole profielen’ kunnen artsen bijvoorbeeld eerder diagnoses stellen of een persoonlijk behandelplan maken. Het fieldlab is een vliegwiel voor de kentering in de zorg richting personalized medicine.

Bij metabolomics bestuderen wetenschappers de unieke chemische vingerafdrukken die specifieke stofwisselingsprocessen in ons lichaam achterlaten. Dit soort kennis kan helpen om de zorg als geheel meer toe te spitsen op preventie of vroegtijdige behandeling. Ook voor de agri- en foodindustrie kan metabolomics een grote rol spelen. Het nieuwe fieldlab biedt wetenschappers een open innovatiesetting om projecten in de zorg en het bedrijfsleven aan te pakken.

Fieldlab is vliegwiel voor kentering in de gezondheidszorg

“We zien kentering in gezondheidzorg: van care naar cure naar preventie,” zegt Joep van den Eerenbeemt, business developer bij InnovationQuarter. “We verwachten dat de zorg een transitie door gaat maken van generieke oplossingen voor iedereen naar specifieke interventies voor één persoon. Om te bepalen welke interventie gaat werken bij welke groep patiënten is het nodig om patiënten goed te kunnen diagnosticeren. Het is nog een grote stap naar ‘personalised medicine’: voor iedereen een ‘eigen’ pakket van diagnostiek, behandeling en leefstijladvies.”

“Dankzij diagnostische tools kunnen we medicijnen effectiever inzetten per persoon en ziekten al in een vroeg stadium ontdekken,” zegt collega-business developer Lonneke Baas. “Goed diagnosticeren heeft al een centrale rol in de zorg, zo wordt laboratoriumdiagnostiek bij meer dan 70% van al het medisch onderzoek toegepast. Het gaat niet alleen om het stellen van een diagnose, maar ook om het beslissen welke behandeling de meeste kans op succes heeft en om het monitoren van de behandeling over een langere tijd. Dit fieldlab zien we daarom als eerste stap naar grootschalige screeningsfaciliteit metabolieten.”

Wat biedt fieldlab Phenomix?

“Het gaat om de bedrijfsmatige opzet van een screeningfaciliteit om metabolieten in te kunnen zetten bij diagnoseprocessen,” zegt Joep van den Eerenbeemt. “InnovationQuarter bouwt mee aan een consortium van farma-, voeding- en technologiebedrijven als partners en klanten. We zien dus kansen: aanwezige (mkb-)bedrijven kunnen zowel technologisch als markttechnisch gekoppeld aan het fieldlab de big farma faciliteren bij de overschakeling van ‘enkele blockbusters voor de hele wereld’ naar ‘vele persoonlijke geneesmiddelen gekoppeld aan relevante diagnostiek’.”

Universiteit Leiden en Erasmus MC werken samen aan metabolomics

Zowel de wetenschappers van Universiteit Leiden en het Erasmus MC die in Medical Delta verband samenwerken aan metabolomicsonderzoek, als de bedrijven en zorginstellingen uit de regio staan internationaal hoog aangeschreven. Hierdoor heeft het fieldlab de potentie een internationale ‘hotspot’ te worden voor de toepassing van metabolomics. De ambitie is dat het fieldlab de vestiging van bedrijven uit de farma-, agri- en foodindustrie verder aanjaagt en daarmee de realisatie van een metabolomics-ecosysteem versnelt.

Meer preventie en behandelingen op maat dankzij metabolomics

Door stofwisselingsproducten als aminozuren, glucose of adrenaline te meten, kunnen artsen een voor elke patiënt een metabool profiel opstellen. Met metabolomics kunnen zij vervolgens bepalen welke bijwerkingen een medicijn zal hebben bij een bepaald profiel. Daarnaast helpen individuele gezondheidsprofielen om tijdig preventieve maatregelen te treffen, bijvoorbeeld door het eetpatroon aan te passen als een ziekte zich lijkt te ontwikkelen.

Momenteel onderzoeken wetenschappers van het LUMC, Erasmus MC en UMC Utrecht aan de hand van metabole profielen bijvoorbeeld hoe het kan dat coronapatiënten verschillend reageren op het virus en op ontstekingsremmers. De wetenschappers hopen hun bevindingen snel te kunnen delen, waarna de industrie en zorginstellingen de zorg beter kunnen afstemmen op het profiel van de patiënt.

“Dit is een goed voorbeeld van hoe wetenschappers, artsen en de industrie kunnen samenwerken. Niet alleen voor de individuele patiënt, maar voor de zorg als geheel kan metabolomics belangrijke voordelen opleveren,” zegt Medical Delta hoogleraar prof. dr. Thomas Hankemeier (Universiteit Leiden, Erasmus MC), een van de initiatiefnemers van het fieldlab. “Dat geldt ook voor andere sectoren en bedrijven, bijvoorbeeld in de foodindustrie. Mijn uiteindelijke doel is dat iedere Nederlander een metabool profiel kan krijgen wanneer hij of zij dat nodig heeft.”

Kansen door samenwerking
De wetenschappers die samenwerken in het fieldlab komen uit verschillende disciplines. Het fieldlab bouwt daarmee voort op het wetenschappelijke programma ‘METABOLDELTA’ van Medical Delta.

“Het fieldlab geeft een extra stimulans om wetenschappelijke bevindingen te vertalen naar de markt, de zorg en de maatschappij waardoor het directe impact krijgt op patiënten en de zorg als geheel,” zegt Gertine van der Vliet, managing director en bestuurslid van Medical Delta.

In het fieldlab participeren de Universiteit Leiden en Erasmus MC met diverse bedrijven uit de biotech- en farmaceutische industrie. Het is gevestigd op het Leiden Bio Science Park en wordt met EFRO-subsidie opgezet. Onder andere InnovationQuarter en Medical Delta zijn betrokken bij de opzet en uitbouw van het fieldlab.

Meer weten?

Neem gerust contact op met Joep!